WCAG 3.1.6: Wymowa

Wstęp do WCAG 3.1.6: Wymowa

Kryterium sukcesu WCAG 3.1.6, zatytułowane „Wymowa” (Pronunciation), jest częścią wytycznych 3.1 „Czytelność” i należy do poziomu dostępności AA. Jego głównym celem jest zapewnienie, że użytkownicy są w stanie zrozumieć znaczenie słów, których interpretacja jest niejednoznaczna bez znajomości ich prawidłowej wymowy.

W praktyce oznacza to, że gdy kontekst nie jest wystarczający do rozróżnienia znaczeń słów, które są zapisane tak samo, ale wymawiane inaczej (tzw. heteronimy lub homografy z różną wymową), lub gdy prawidłowa wymowa jest kluczowa dla zrozumienia specyficznych terminów (np. obcojęzycznych, naukowych), należy udostępnić mechanizm pozwalający użytkownikowi poznać tę wymowę.

Dlaczego WCAG 3.1.6 jest ważne?

Zapewnienie prawidłowej wymowy ma kluczowe znaczenie dla szerokiego grona użytkowników, poprawiając ogólną zrozumiałość i użyteczność treści cyfrowych:

• Użytkownicy z dysleksją lub innymi trudnościami w czytaniu: Mogą mieć problem z prawidłowym odczytaniem lub zinterpretowaniem słów, zwłaszcza tych o nieregularnej pisowni lub wielu znaczeniach zależnych od wymowy.
• Osoby uczące się języka polskiego (lub dowolnego języka): Dla nich prawidłowa wymowa jest często niezbędna do zrozumienia znaczenia nowych słów, zwłaszcza obcojęzycznych zapożyczeń lub terminów specjalistycznych.
• Osoby z zaburzeniami mowy lub funkcji poznawczych: Mogą polegać na technologiach wspomagających, takich jak syntezatory mowy (text-to-speech). Gdy słowa mają różną wymowę w zależności od znaczenia, syntezator mowy może nie wybrać prawidłowej wersji bez dodatkowej wskazówki, co prowadzi do błędnego zrozumienia.
• Użytkownicy w specyficznych kontekstach: Na przykład w dokumentacji technicznej, medycznej czy prawniczej, gdzie precyzyjne zrozumienie terminologii, w tym jej wymowy, jest absolutnie kluczowe.

Brak mechanizmu wymowy w takich przypadkach może prowadzić do frustracji, błędnego zrozumienia treści, a w konsekwencji do wykluczenia części użytkowników z pełnego korzystania z zasobów cyfrowych.

Kryteria sukcesu i wymagania WCAG 3.1.6

Kryterium 3.1.6 stanowi, że: „Gdy znaczenie słów jest niejednoznaczne bez znajomości ich wymowy, należy zapewnić mechanizm umożliwiający jej poznanie.”

• „Niejednoznaczne bez znajomości ich wymowy”: Oznacza to, że sam zapis słowa nie wystarcza do odróżnienia jego znaczenia od innych słów o tym samym zapisie, ale innej wymowie. Dotyczy to głównie heteronimów (np. angielskie „lead” jako metal [lɛd] vs. „lead” jako prowadzić [liːd]), które w języku polskim są rzadkością. W polskim kontekście kryterium to odnosi się częściej do:
  • Słów obcojęzycznych lub zapożyczonych: których wymowa nie jest intuicyjna na podstawie polskiej fonetyki (np. „cache”, „rendezvous”).
  • Nietypowych nazw własnych: (np. nazw geograficznych, nazwisk) których wymowa może być kluczowa dla identyfikacji lub zrozumienia kontekstu.
  • Terminologii specjalistycznej: gdzie precyzyjna wymowa jest częścią standardu branżowego lub akademickiego.
• „Zapewnić mechanizm”: Należy udostępnić użytkownikowi sposób na poznanie prawidłowej wymowy. Może to być format tekstowy (np. zapis fonetyczny), forma audio lub link do zasobów zawierających wymowę.

Warto podkreślić, że kryterium to nie wymaga zapewnienia wymowy dla każdego słowa na stronie, a jedynie dla tych, które spełniają warunek „niejednoznaczności bez znajomości ich wymowy”. Język polski jest w dużej mierze językiem fonetycznym, co oznacza, że słowa są zazwyczaj wymawiane tak, jak są zapisane. Dlatego też, zastosowanie tego kryterium w odniesieniu do typowo polskich słów jest stosunkowo rzadkie, ale staje się istotne w przypadku treści zawierających elementy obce lub specjalistyczne.

Praktyczne wskazówki dotyczące zgodności

Aby spełnić wymagania WCAG 3.1.6, można zastosować różne techniki:

1. Zapis fonetyczny (IPA – International Phonetic Alphabet): Bezpośrednie podanie transkrypcji fonetycznej słowa obok niego. Jest to precyzyjna metoda, ale wymaga od użytkowników znajomości symboli IPA.
2. Nagrania audio: Udostępnienie krótkiego pliku audio z prawidłową wymową słowa. Jest to intuicyjna metoda, szczególnie przydatna dla osób, które nie znają IPA.
3. Link do słownika lub glosariusza: Jeśli strona zawiera wiele słów wymagających wyjaśnienia wymowy, można linkować do zewnętrznych lub wewnętrznych zasobów (słowników, glosariuszy), które oferują nagrania audio lub zapisy fonetyczne.
4. Użycie atrybutu lang: Dla słów obcojęzycznych, które niekoniecznie wymagają wyjaśnienia wymowy, ale mogą być źle interpretowane przez syntezator mowy, należy zawsze używać atrybutu lang (np. <span lang="en">word</span>). Choć nie jest to bezpośrednie spełnienie 3.1.6, poprawia to ogólną zrozumiałość dla użytkowników syntezatorów mowy.

Przykłady implementacji

Poprawne implementacje

Niepoprawne implementacje

Najlepsze praktyki i częste pułapki

Najlepsze praktyki:

• Selektywne zastosowanie: Skup się na słowach, dla których wymowa jest naprawdę kluczowa dla zrozumienia, a kontekst lub typowy zapis nie wystarcza. Unikaj nadmiernego stosowania, które mogłoby obciążyć stronę.
• Wiele metod: Tam, gdzie to możliwe i stosowne, oferuj zarówno zapis fonetyczny (np. IPA), jak i plik audio. Zapewnia to elastyczność dla różnych preferencji i potrzeb użytkowników.
• Jakość audio: Upewnij się, że nagrania audio są wyraźne, nagrane w dobrej jakości i bez szumów. Głos powinien być naturalny i łatwy do zrozumienia.
• Dostępność mechanizmów: Upewnij się, że odtwarzacze audio są w pełni dostępne z klawiatury i dla czytników ekranu (np. poprzez odpowiednie etykiety ARIA). Linki do glosariuszy również muszą być dostępne.
• Umiejscowienie: Informacja o wymowie powinna znajdować się blisko słowa, którego dotyczy, aby użytkownicy nie musieli jej szukać.

Częste pułapki:

• Nadmierne stosowanie: Zapewnianie wymowy dla każdego słowa jest zbędne i może rozpraszać użytkowników, a także zwiększać złożoność strony.
• Brak kontekstu: Podawanie samej wymowy bez jasnego wskazania, dlaczego jest ona ważna lub do jakiego znaczenia się odnosi (w przypadku heteronimów), może być niewystarczające.
• Niska jakość audio: Niewyraźne lub słabej jakości nagrania audio mogą być bardziej szkodliwe niż ich brak.
• Niedostępne mechanizmy: Jeśli mechanizm wymowy (np. odtwarzacz audio) nie jest dostępny dla użytkowników korzystających z klawiatury lub czytników ekranu, kryterium nie jest spełnione.
• Brak uwzględnienia języka: Dla słów obcojęzycznych ważne jest nie tylko podanie wymowy, ale także oznaczenie języka za pomocą atrybutu lang, aby syntezatory mowy mogły użyć odpowiedniego akcentu.

Dodatkowe zasoby

• WCAG 2.1 Success Criterion 3.1.6: Pronunciation (ang.)
• Understanding Success Criterion 3.1.6: Pronunciation (ang.)
• Międzynarodowy Alfabet Fonetyczny (IPA) – Wikipedia (pol.)