WCAG 3.1.3: Nietypowe słowa

Kryterium Sukcesu 3.1.3 „Nietypowe Słowa” (Unusual Words) to jedno z wymagań Wytycznych dla Dostępności Treści Internetowych (WCAG) 2.1, należące do wyższego poziomu zgodności AAA. Jego celem jest zapewnienie, że treści zawierające specjalistyczny żargon, idiomy, rzadko używane słowa lub inne trudne do zrozumienia terminy, są dostępne dla jak najszerszej grupy odbiorców. Wymaga to dostarczenia mechanizmów, które pomagają użytkownikom w zrozumieniu tych skomplikowanych słów.

Czym jest kryterium 3.1.3: Nietypowe Słowa?

Kryterium 3.1.3 koncentruje się na ułatwieniu zrozumienia tekstu, gdy użyte w nim słowa wykraczają poza powszechnie znane słownictwo lub mają specyficzne znaczenie w danym kontekście. Mówiąc wprost, jeśli w Twojej treści pojawiają się słowa, które przeciętny użytkownik mógłby uznać za niejasne lub nieznane, musisz zapewnić ich definicję lub objaśnienie. Obejmuje to:

• Żargon: Specjalistyczna terminologia używana w określonej dziedzinie (np. technicznej, medycznej, prawnej), która może być niezrozumiała dla osób spoza tej branży.
• Idiomy: Zwroty, których znaczenie nie wynika bezpośrednio ze znaczenia poszczególnych słów, np. „mieć dwie lewe ręce” (być niezdarnym).
• Rzadko używane słowa: Archaizmy, neologizmy lub słowa o niskiej frekwencji w języku codziennym.
• Skróty i akronimy: Choć WCAG 3.1.4 (Skróty) jest bardziej szczegółowe, to w kontekście 3.1.3 niewyjaśnione skróty mogą również stanowić barierę.

Celem jest, aby użytkownik nie musiał opuszczać strony lub szukać zewnętrznych źródeł, aby zrozumieć kluczowe informacje.

Dlaczego to jest ważne? (Wpływ na dostępność)

Zapewnienie objaśnień dla nietypowych słów ma kluczowe znaczenie dla wielu grup użytkowników, zwiększając inkluzywność i użyteczność treści:

• Osoby z trudnościami poznawczymi i językowymi: Użytkownicy z dysleksją, trudnościami w uczeniu się lub deficytami pamięci mogą mieć szczególne problemy z przetwarzaniem i zapamiętywaniem nieznanej terminologii. Jasne definicje znacząco ułatwiają im zrozumienie.
• Osoby niebędące native speakerami: Osoby uczące się języka polskiego lub posługujące się nim jako drugim językiem, często mają trudności z idiomami i specjalistycznym słownictwem, które są kontekstowe lub kulturowo osadzone.
• Osoby z niskim poziomem alfabetyzacji: Brak formalnego wykształcenia lub ograniczone doświadczenie w czytaniu mogą sprawić, że skomplikowane słowa staną się poważną barierą.
• Osoby starsze: Mogą nie być zaznajomione z nowymi terminami, slangiem czy technologią, które są powszechne w młodszych pokoleniach lub specyficznych branżach.
• Każdy użytkownik w nowym kontekście: Nawet osoby biegłe językowo mogą napotkać trudności, gdy czytają o nieznanej im dziedzinie (np. prawnik czytający o fizyce kwantowej).

Dzięki spełnieniu tego kryterium, treści stają się bardziej zrozumiałe, a tym samym bardziej użyteczne i dostępne dla szerszej publiczności, co przekłada się na lepsze doświadczenie użytkownika i efektywniejszą komunikację.

Wymagania Kryterium Sukcesu 3.1.3

Zgodnie z WCAG 2.1, Kryterium Sukcesu 3.1.3 na poziomie AAA wymaga, aby:

Dla słów lub fraz, których znaczenie nie jest jasne ze względu na ich kontekst, lub dla żargonu, idiomów lub rzadko używanych słów, dostępne są definicje lub objaśnienia.

Oznacza to, że twórcy treści muszą zidentyfikować potencjalnie trudne słowa i zapewnić mechanizmy ich objaśnienia. Ważne jest, aby te objaśnienia były łatwo dostępne i nie wymagały od użytkownika nadmiernego wysiłku w ich odnalezieniu. Może to obejmować:

• Bezpośrednie objaśnienie w tekście.
• Łącza do glosariusza lub słownika.
• Wyświetlanie definicji w dymkach (tooltips) lub okienkach modalnych.
• Użycie elementów HTML, takich jak <dfn>, <abbr> z atrybutem title (z uwzględnieniem ograniczeń tego atrybutu dla dostępności).

Praktyczne wskazówki dotyczące zgodności

Aby spełnić wymagania kryterium 3.1.3, można zastosować następujące strategie:

• Używaj prostego języka: Zawsze, gdy to możliwe, wybieraj prostsze synonimy lub struktury zdań, aby uniknąć konieczności wyjaśniania. Pamiętaj jednak, że dla niektórych specjalistycznych treści to może być niemożliwe.
• Definicje inline: Objaśniaj słowa bezpośrednio w tekście, np. w nawiasach lub zdaniu wprowadzającym.
• Glosariusze i słowniki: Twórz dedykowane sekcje z terminologią. Upewnij się, że łatwo jest do nich dotrzeć z głównej treści za pomocą linków.
• Element <dfn>: Używaj elementu HTML <dfn> do oznaczania terminu, który jest definiowany w jego najbliższym kontekście.
• Atrybut title z <abbr> lub <span>: Choć atrybut title ma ograniczenia dostępności (nie jest łatwo dostępny dla użytkowników klawiatury lub ekranów dotykowych), może być używany jako dodatkowa warstwa, najlepiej w połączeniu z bardziej solidnymi rozwiązaniami, takimi jak linki do glosariusza lub widoczne definicje.
• Interaktywne dymki/okienka modalne: Implementuj skrypty JavaScript, które po najechaniu myszką lub aktywowaniu klawiaturą wyświetlają definicję w dymku (tooltip) lub małym okienku modalnym. Upewnij się, że te interaktywne elementy są dostępne z klawiatury i dla czytników ekranu (np. poprzez role ARIA).

Przykłady implementacji

Przykład prawidłowej implementacji

Poniższe przykłady pokazują różne sposoby zapewnienia definicji dla nietypowych słów.

<span class="jargon-term" data-definition="Zbiór praktyk i narzędzi, które mają na celu automatyzację procesów dostarczania oprogramowania, od developmentu po wdrożenie.">DevOps</span>

.jargon-term {
  position: relative;
  cursor: help;
  border-bottom: 1px dotted #007bff;
}
.jargon-term[data-definition]::after {
  content: attr(data-definition);
  position: absolute;
  left: 0;
  bottom: 120%; /* Above the text */
  width: 250px;
  padding: 8px 12px;
  background-color: #333;
  color: #fff;
  border-radius: 4px;
  font-size: 0.9em;
  text-align: left;
  opacity: 0;
  visibility: hidden;
  transition: opacity 0.3s, visibility 0.3s;
  z-index: 10;
  /* Upewnij się, że tooltip jest widoczny, a nie zasłania */
  pointer-events: none;
}
.jargon-term:focus[data-definition]::after,
.jargon-term:hover[data-definition]::after {
  opacity: 1;
  visibility: visible;
}

// Dla pełnej dostępności, ten prosty CSS tooltip powinien być uzupełniony o skrypt JS
// który zarządza focusowaniem i rolami ARIA, np. aria-describedby, aby czytniki ekranu mogły odczytać definicję.
// Poniżej pseudo-kod na zarządzanie za pomocą JS, jeśli tooltip nie jest czysto CSS-owy:

// const jargonTerms = document.querySelectorAll('.jargon-term');
// jargonTerms.forEach(term => {
//   term.setAttribute('tabindex', '0'); // Aby element był focusowalny
//   term.setAttribute('role', 'definition');
//   term.addEventListener('focus', () => { /* Pokaż definicję */ });
//   term.addEventListener('blur', () => { /* Ukryj definicję */ });
//   term.addEventListener('mouseenter', () => { /* Pokaż definicję */ });
//   term.addEventListener('mouseleave', () => { /* Ukryj definicję */ });
// });

Przykład nieprawidłowej implementacji

Poniższy przykład przedstawia brak zgodności z kryterium 3.1.3.

Najlepsze praktyki i typowe pułapki

Najlepsze praktyki

• Zidentyfikuj grupę docelową: Zawsze rozważaj, kim są Twoi użytkownicy. Termin, który jest „typowy” dla ekspertów, może być „nietypowy” dla ogółu.
• Zapewnij wiele dróg do definicji: Użytkownicy preferują różne metody. Połączenie definicji inline, glosariusza i interaktywnych dymków zapewnia elastyczność.
• Używaj jasnych i zwięzłych definicji: Sama definicja nie powinna zawierać kolejnego żargonu. Użyj prostego języka.
• Koperty kontekstowe: Upewnij się, że definicje są adekwatne do kontekstu, w jakim słowo zostało użyte.
• Testy użytkowników: Regularnie testuj treści z rzeczywistymi użytkownikami, w tym z osobami z różnymi niepełnosprawnościami, aby zidentyfikować terminy wymagające objaśnień.
• Jednolitość: Jeśli termin jest definiowany w kilku miejscach, używaj tej samej definicji.

Typowe pułapki

• Zakładanie wiedzy: Najczęstszy błąd to zakładanie, że czytelnicy mają taką samą wiedzę branżową lub językową jak autor.
• Brak konsekwencji: Definiowanie terminu w jednym miejscu, a używanie go bez objaśnienia w innym.
• Niewystarczające objaśnienia: Definicje, które są zbyt krótkie, niejasne lub same w sobie zawierają żargon.
• Ukrywanie definicji: Umieszczanie glosariusza w trudno dostępnym miejscu lub wymaganie zbyt wielu kroków do znalezienia definicji.
• Brak dostępności interaktywnych elementów: Tooltipy lub okienka modalne, które nie są dostępne dla użytkowników klawiatury, czytników ekranu lub urządzeń dotykowych (np. brak obsługi fokusu, niewłaściwe role ARIA).
• Nadużywanie atrybutu title: Sprawdzanie dostępności poprzez wyłącznie atrybut title jest niewystarczające, ponieważ nie jest on niezawodnie eksponowany przez czytniki ekranu, a także jest trudny w obsłudze dla użytkowników mobilnych czy klawiatury.

Podsumowanie

Kryterium Sukcesu 3.1.3 „Nietypowe Słowa” jest kluczowe dla tworzenia inkluzywnych i zrozumiałych treści cyfrowych. Zapewnienie definicji dla żargonu, idiomów i rzadkich słów to nie tylko wymóg WCAG na poziomie AAA, ale przede wszystkim wyraz dbałości o wszystkich użytkowników. Inwestowanie w jasność języka i dostępność objaśnień przekłada się na lepsze doświadczenie, większą efektywność komunikacji i szerszy zasięg Twoich treści.